1.
Ինչ
առանձնահատկություններ ունեն ՀՀ բնական պայմանները, որքանով են դրանք նպաստում
հանրապետության զարգացմանը:
2.
Ի՞նչ
հետևանքներ է թողում բնօգտագործումը ՀՀ-ում: Նշեք օրինակներ:
3.
Ինչ
առանձնահատկություններ ունեն ՀՀ բնական ռեսուրսները, որքանով են դրանք նպաստում հանրապետության
զարգացմանը:
4.
Ի՞նչ
հետևանքներ է թողում ռեսուրսների օգտգործումը ՀՀ-ում: Նշեք օրինակներ:
5.
Ձեր կարծիքով
ինչպես պետք է զարգանա Հայաստանը, որպեսզի հնարավորինս քիչ վնասվի բնական
միջավայրը: Ինչ ուղությամբ պետք է զարգանա տնտեսությունը, որպեսզի այն համարվի
էկոլոգիապես «ավելի մաքուր»
1 . Հայաստանի Հանրապետությունը զբաղեցնում է
29.8 հզ կմ2 տարածք, սակայն
փոքր
տարածք
զբաղեցնելով
հադրեձ
աչքի
է
ընկնում
բնական
պայմանների
խիստ
բազմազանությամբ:
Հայսատանի Հանրապետությունը տիպիկ լեռնային
երկիր
է:
Նրա
միջին
բարձրությունը
ծովի
մակերևույթից
կազմում
է
1837 մետր: ՀՀ տարածքի ավելի քան 80%-ը լեռնային է: ՀՀ տարածքում դաշտավայրեր չկան, ամենացածր վայրերը Մեղրու կիրճն է և Դեբետ գետի հովիտը (Նոյեմբերյանի տարածաշրջանում), որոնք
ծովի
մակերևույթից
ունեն
370-390 մ
բարձրություն:
Հանրապետության
բարձր
կետը`
Արագածի
հյուսիսային
գագաթն
է,
որը
ունի
4090 մ
բարձրություն:
Այսինքն,
փոքր
տարածքի
համար
հսկայական
է
առավելագույն
ու
նվազագույն
կետերի
միջև
եղած
տարբերությունը`
շուրջ
3700 մ:
Տիպիկ
լեռնային
լինելուց
բացի
հանրապետության
մակերևույթը
խիստ
կտրտված
է
լեռնահովիտներով,
գետահովիտներով
ու
կիրճերով:
Հանրապետության
տարածում
շատ
են
թեք
լանջերը,
զգալի
է
այն
տարածքների
տեսարակար
կշիռը,
որոնք
լանջերի
թեքության
պատճառով
չեն
կարող
օգտագործվել:
Մեծ
թեքություն
ունեցող
լանջերի
մշակումը
ժամանակի
ընթացքում
հանգեցնում
է
հողերի
տեղատարման
գործընթացի:
Հանրապետության աշխարահագրական դիրքի առանձնահատկություններից
է
այն
հանգամանքը,
որ
այն
ծովերից
բավականին
հեռու
է,
որը
բացասական
ազդեցություն
է
թողնում
կլիմայական
պայմանների
վրա:
Կասպից
ծովից
Հայաստանի
Հարապետության
սահմանագիծը
հեռու
է
193, Սև
ծովից
163, միջերկրական
ծովից
750, իսկ
Պարսից
ծոցից
շուրջ
1000կմ:
Կլիմայական տեսանկյունից ևս Հայաստանի
Հանրապետության
տարածքը
աչքի
է
ընկնում
բազմազանությամբ:
ՀՀ-ի մակերևույթի
տիպիկ
լեռնային
բնույթը,
խիստ
կտրտվածությունը,
ծովային
ավազաններից
հեռու
լինելը,
հսկայական
ազդեցություն
է
ունենում
կլիմայի
ձևավորման
Ընդհանուր առմամբ, Հայաստանի Հանրապետության կլիման խիստ ցամաքային
է
և
բնութագրվում
է
ամառվա
ու
ձմեռվա
ջերմաստիճանների
մեծ
տատանումներով:
Տարեկան
միջին
ամենաբարձր
ջերմաստիճանը
կազմում
է
13,8 աստիճան
(այն
բնորոշ
է
Մեղրու
կիրճին),
իսկ
ամենացածր
ջերմաստիճանը
-2,7 աստիճան
է
(որը
բնորոշ
է
Արագածի
բարձրադիր
շրջաններին):
Ավելի մեծ են ամառվա ու ձմեռվա բացարձակ ջերմաստիճանների տատանումները: Հանրապետության տարածքում
գրանցված
ամենաբարձր
ջերմաստիճանը
+ 42 աստիճան
է,
այն
գրանցվել
է
Արարատյան
դաշտում:
Հարապետության տարածքում երբևէ գրանցված ամենացածր ջերմաստիճանը կամ բացարձակ
նվազագույն
ջերմաստիճանը
-46 աստիճան
է,
որը
գրանցվել
է
Շիրակի
մարզի
Պաղակն
բնակավայրում:
Այսպիսով`ՀՀ տարածքում բացարձակ առավելագույն և բացարձակ
նվազագույն
ջերմաստիճանների
տարբերությունը
կազմում
է
88 աստիճան:
Ջերմաստիճանների
այսպիսի
տատանումները
առաջին
հերթին
բացասական
ազդեցություն
են
թողում
գյուղատնտեսական
արտադրության,
հատկապես
խաղողագործության
վրա:
Հանրապետության ցածրադիր վայրերում ոչ սառնամանիքային օրերի թիվը կազմում
է
22-4-234 օր,
նախալեռնային
շրջաններում
118-196 օր,
իսկ
բարձրլեռնային
շրջաններում`
90-92 օր:
Ամպամած օրի թիվը հանրապետությունում տարական կազմում է 18-ից (Մարտունի) մինչև 64 օր (Իջևան): Հանրապետությունը աչքի է ընկնում
արևափայլի
տևողությամբ:
Արևափայլի
տևողությունը
այստեղ
կազմում
է
1924-ից
(Իջևան)
մինչև
2779 (Մարտունի)
ժամ:
Հայաստանի Հանրապետության մակրևույթի լեռնային
լինելը
նպաստում
է
լեռնահովտային
քամիների
առաջացմանը,
առանձին
հատվախների
քամիների
արագությունը
գերազամացում
է
մեկ
վարկյանում
մինչև
մի
քանի
տասնյակ
մետրը:
2. Ի սկզբանե մարդն օգտվել է բնությունից, օգտագործել է բնության ուժերն ու բարիքները հանուն իր գոյատևման ու բարօրության:
Բնօգտագործում է կոչվում ընդհանրապես բնական ռեսուրսների և բնական պայմանների օգտագործումը մարդու կողմից:
Բնօգտագործումը կարող է լինել ոչ ռացիոնալ և ռացիոնալ:Բնօգտագործումը համարվում է ոչ ռացիոնալ,
եթե
բնական
ռեսուրսը
և
դրա
օգտակար
հատկությունները
օգտագործվում
են
ոչ
լրիվ
չափով,
և
այդ
ընթացքում
էական
վնաս
է
հասցվում
միջավայրին,
խախտվում
է
երկրահամակարգերի
բնական
հավասարակշռությունը:
Հակառակ դրան, ռացիոնալ բնօգտագործման դեպքում բնական ռեսուրսը (անտառափայտը, հանքանյութը, գետի ջուրըևայլն)
և
դրա
օգտակար
հատկությունները օգտագործվում են անմնացորդ,
և միաժամանակ
նվազագույն
վնաս
է
հասցվում
բնական միջավայրին:
Մարդը բնությունն օգտագրծում է աշխատանք
կատարելու
միջոցով,
այսինքն`
շրջակա
բնության
հետ
որոշակի
հարաբերությունների մեջ:
Մարդու աշխատանքային
գործունեությունը բաղկացած է 3 տարրից.
ա) մարդու նպատակահամար գործունեություն կամ բուն աշխատանք
բ) աշխատանքի առարկա, որի վրա մարդը ներգործում
է
գ) աշխատանքի միջոց
(գործիքներ,
մեքենաներ),
որոնցով
մարդը
ներգործում է աշխատանքի առարկայի
վրա:
3. Հայաստանի Հանրապետությունը լեռնային երկիր
է:
Հեռու
է
ծովերից
օվկիանոսներից,
որը
հնարավորություն
չի
տալիս
զարգացնելու
ծովային
առևտուրը:Մեր երկրի
ընդերքը
հարուստ
է
մի
քանի
մետաղներով,
հատկապես
կարևոր
առանձնահատկություն
է
բազմամետաղային
հանքերի
առկայությունը
և
մի
հանքաքարի
մեջ
կա
պղինձ,
մոլիբդեն,
անագ,
ցինկ
և
այլն:
Չեմ կարող ասել, որ բնական պայմանները, որևէ կերպ չեն նպաստում երկրի զարգացմանը: Օրինակ մեր հանքերը չնայած,որ պատկանում են օտար երկրներին, այնուամենայնիվ որոշակի եկամուտ
են
տալիս
և
նպաստում
զարգացմանը:
Երկիրը
լեռնային
է
և
գետերը
ունեն
էներգետիկ
նշանակություն,դա նույնպես
դրական
գործոն
է
էներգետիկայի
տեսակետից:
